Matura 2011 - język polski [ARKUSZE, ODPOWIEDZI]

ODPOWIEDZI:
Język polski podstawowy - klucz odpowiedzi (PDF)

ODPOWIEDZI Z JĘZYKA POLSKIEGO NA POZIOMIE ROZSZERZONYM
Temat 2: Porównaj sposoby kreowania obrazów tańca i jego funkcje we fragmencie poematu Kwiaty polskie Juliana Tuwima i w wierszu Niech żyje bal Agnieszki Osieckiej.

KWIATY POLSKIE
1. Wstępne rozpoznanie – zasada zestawienia tekstów; np.
a. bohater indywidualny (narrator) i bohater zbiorowy
b. narracja pierwszoosobowa, najpierw obserwatora, potem uczestnika (ośmielonego alkoholem)
c. adresatem kobieta – partnerka tańca, ukochana (podmiot – pretendentem na męża), osoba znana („Panno, madonno, legendo tych lat”)

2. Taniec - sposoby ujęcia motywu; np.
a. przy dźwiękach orkiestry (puzony, trąby)
b. w lesie udekorowanym, z drewnianym parkietem, w promieniach słońca
c. tancerze – mieszczanie, ludzie wykształceni w czasie letniego urlopu („mieszczańska”, „letników”, „studentów, dentystek i aptek-/karzy”)
d. tancerze – banda pijana, zatracająca człowieczeństwo (pyszczki, piszczą)
e. ruch tancerzy zależy od dźwięku (rytm wydechów i wdechów trębacza)
f. bogactwo barw i par zatraconych w ruchu (od farbiarskich bigosów strojów do szarości)
g. spontaniczny, erotyczny, fizyczny, szaleńczy („rozgardiaszem”, „W bachanalii”, „wirujący) ,
h. różne konwencje: tradycja zabawy ludowej (festynu), jarmarcznej („karuzel”), konwencja karnawału – Wenecja, taniec klasyczny - walc
i. angażujący, wyczerpujący („W znoju”, „skaczące”, „na życie, na śmierć”)
j. narrator – tancerzem przestraszonym sytuacją („wylękniony bluźnierca” tańczący z wyidealizowaną partnerką – madonną, będącą dla niego światem)
k. taniec – przeżyciem erotycznym skłaniającym do marzeń, tworzenia iluzji (siły i waleczności)
l komiczny (komizm sytuacji) – taniec narratora z odwiniętą podeszwą

3. Struktura artystyczna; np
a. kontynuacja tradycji (romantycznego) poematu dygresyjnego (kreacja podmiotu,
dygresje, synkretyczność)
b. wersyfikacja: wiersz wolny (typowy dla poezji współczesnej), nieregularny, emocjonalny
c. nagromadzenie środków negatywnie wartościujących (ironia, sarkazm, epitety, odpowiednio dobrane czasowniki – „mizdrzą” i rzeczowniki – „pyski”)
d. nagromadzenie środków językowych rytmizujących, podkreślających związek tańca z muzyką : paralelizmy składniowe, wyliczenia, onomatopeje, instrumentacje głoskowe
e. środki obrazujące odrzucenia norm obyczajowych, zatracania się - neologizmy, metafory, niejednorodność stylistyczna
f. w 1 części (obraz zbiorowości) czas teraźniejszy – sugestywność obrazu
g. w 2 części (indywidualne przeżycie) czas przeszły – konwencja wspomnienia (rozpamiętywania)
h. groteska

4. Funkcje motywu tańca; np.
a. charakterystyka bohatera zbiorowego – Polaków (tytuł)
b. uniwersalny wartościujący portret świata
c. prezentacja podmiotu

NIECH ŻYJE BAL
5. Wstępne rozpoznanie; np.
a. liryka bezpośrednia wyznania („idę”), niekiedy podmiot wypowiada się w imieniu zbiorowości / swoim i adresata („pas proszą”, „pchajmy”, „wyłączy nam”, „raz mamy”)
b. podmiot w roli nauczyciela, osoby wykształconej przekonującej do uczestnictwa
c. różni adresaci: bliska osoba, własne ciało, życie, zbiorowość, każdy (apostrofy: „kochanie”, „szalejcie aorty”, „roboto”, „mijajcie”, „śmiej się do żony”)

6. Taniec – sposoby ujęcia motywu; np.
a. krótkotrwały symbol życia („Życie […] trwa tyle co taniec:”)
b. różnorodny, dynamiczny, emocjonalny („fandango, bolero, be-bop”)
c. zbiorowy - bal
d. niepowtarzalny („nie grają na bis”, „drugi raz nie zaproszą nas wcale”)
e. nagle zakończony nie z naszej woli ( „wyłączy nam prąd w środku dnia”, „serca
upadłość ogłoszą”) – topos danse macabre
f. przy dźwiękach orkiestry
g. daje poczucie bogactwa, intensywności przeżyć - sacrum i profanum niczym kolejne kroki tańca („manna, hosanna, różaniec i szaniec”)
h. różne emocje (pozytywne i negatywne) – śmiech i żal
i. przymus, podporządkowanie indywidualizmu, tragizm (pchajmy więc taczki […] jak Byron”)
j. grą, sportem („idę na korty”), pracą („roboto”)
k. odbywa się w przestrzeni (obojętnego) całego świata
l. tańczący podróżnikami od miasta do miast (topos homo viator)
m. każdy istota żyjąca uczestnikiem – „chłoporobotnik i boa” (anonimowość)
n. wartościowy – wart wysiłku, zaangażowania („życie zachodu jest warte!”)

7. Struktura artystyczna; np.
a. tekst wykracza poza wzorzec tradycyjnych gatunków pochwalnych (hymn, oda)
b. wersyfikacja zgodna z formą tekstu melicznego - piosenką: wiersz regularny,
sylabiczny (zwrotki: 11 i 8 zgłoskowe wersy zakończone 5-sylabową puentą), rymy (męskie i żeńskie, krzyżowe)
c. bogactwo i różnorodność środków (w szczególności: wyliczenia, czasowniki w trybie rozkazującym, wykrzyknienia) - podkreślenie żywiołowości
d. elementy groteski – ironia („żonkę”), wyolbrzymienie, karykatura („Sucha kostucha…”), kontrast („różaniec i szaniec”)
e. niejednorodność stylistyczna („Chłoporobotnik […] z niebytu”, „taczki obłędu”)
f. instrumentacja głoskowa - podkreślenie związku tańca z muzyką

8. Funkcje motywu tańca; np.
a. symboliczne ukazanie życia
b. podkreślenie aktywności cechującej życie

9. Wnioski: podobieństwa (adresatką kobieta, subiektywność opisu, uniwersalność – taniec jako życie) i różnice;

ODPOWIEDZI Z JĘZYKA POLSKIEGO NA POZIOMIE PODSTAWOWYM - CZĘŚĆ DRUGA
Temat 1. Analizując wiersze Gdy tu mój trup… Adama Mickiewicza oraz Światło w ciemnościach Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, porównaj ukazane w nich obrazy świata marzeń i rzeczywistości. Wykorzystaj właściwe konteksty.

PRZYKŁAD:

Wstęp:
Należy podać w nim definicję dwóch światów - świata marzeń i świata rzeczywistego i wytłumaczyć ich znaczenie w kontekście pojęcia "obraz". Warto także wspomnieć epoki w jakich tworzyli poeci i zwrócić uwagę na rys historyczny obu dzieł.

Rozwinięcie:

Adam Mickiewicz "Gdy tu mój trup ":

Ukazanie świata marzeń: pokazanie, że w utworze wieszcza jest to arkadia, kraina szczęśliwości. Że jest on wyidealizowany. Należy także zwrócić uwagę na piękne opisy przyrody, które uwypuklają sielski charakter tego świata. A także nawiązać do motywu narodu - jako rodziny i Polonii.
Ukazanie świata rzeczywistego: Opozycja do świata marzeń, trochę wampiryczna, w której nie ma miejsca na niewinną Polonię

Maria Pawlikowska- Jasnorzewska "Światło w ciemnościach":
Ukazanie świata marzeń: oniryzm (motyw), wprowadzający w świat marzeń, intymność i prywatność marzeń.
Ukazanie świata rzeczywistego: pokazanie, ze jest nieczuły, smutny, przygnębiający. Nawiązuje też do tradycji mitologicznych i biblijnych

Zakończenie:
Pokazanie podobieństw i różnic
Różnice: Mickiewicz - obraz uniwersalny, Pawlikowska-Jasnorzewska - różne techniki wyrazu - wampiryzm, oniryzm
Podobieństwa: obraz świata marzeń jest jakby opisem świata rzeczywistego

Temat 2. Analizując podane fragmenty powieści Zofii Nałkowskiej Granica, przedstaw obraz Justyny i jej związku z Zenonem w oczach różnych bohaterów powieści. W kontekście całej powieści wyjaśnij, jakie konsekwencje wynikają z zestawienia odmiennych spojrzeń na bohaterów i relacje między nimi.

PRZYKŁAD:

Wstęp:
Należy zwrócić uwagę na rys historyczny (XX-lecie międzywojenne) w którym powstała powieść a także na rozwój psychologii, jej wpływ na literaturę a także na sposób budowania studium psychologicznego bohatera.

Rozwinięcie:
Przedstawienie Justyny Bogutówny, kochanki Zenona Ziembiewicza a także przedstawienie jej osoby przez pryzmat matki Zenona, Elżbiety - żony Zenona, a także samego Zenona.
Matka Zenona - podnosi jej hierarchię społeczną, Elżbieta patrzy na Justynę przez pryzmat ciąży z jej mężem. Dla Zenona jest ona najpierw obiektem seksualnym, potem zaczyna mu przeszkadzać fakt, że jest ona z nizin społecznych. Porównanie związku Zenona z Justyną do związków jego ojca z kochankami

Zakończenie:
Zestawienia odmiennych spojrzeń na bohaterów nie pozwala na jednoznaczną ich ocenę, dodatkowo utrudnia ją psychologizacja powieści.

ODPOWIEDZI Z JĘZYKA POLSKIEGO NA POZIOMIE PODSTAWOWYM - CZĘŚĆ PIERWSZA
ZADANIE 1
Pytania wprowadzają do tematu. Mają pokazać, że czytelnik przeżywa problemy, o których jest tekst. Mają pokazać, że jest on nie tylko odbiorcą, ale także uczestnikiem tego tekstu.

ZADANIE 2
Zdanie to oznacza, że rozmowa nie jest tym samym co komunikacja. Komunikacja łączy się z obustronnym zrozumieniem, a rozmowa nie.

ZADANIE 3
Komunikacja niewerbalna nie opiera się na słowach, ale przede wszystkim na kontakcie wzrokowym, gestach, sposobie mówienia, tonie głosu.

ZADANIE 4
WYZNACZNIKI SPÓJNOŚCI JĘZYKOWEJ: Tak więc. Jednak

ZADANIE 5
c. umiejętność wzajemnego słuchania,
d. wrażliwość na drugiego człowieka,
e. empatyczna reakcja rozmówców,

ZADANIE 6
W AKAPICIE 2: Polemizuje między innymi z przekonaniem, że komunikacja to tylko wygłaszanie własnych poglądów i opinii, które nie ma nic wspólnego z rozmową i słuchaniem siebie nawzajem.
W AKAPICIE 4: Nie zgadza się także z tym, że rozmowa nie jest nastawiona na reakcję odbiorcy.

ZADANIE 7
Ma ukazać to, że dla odbiorcy ważne jest jego podejście do rozmówcy. Służy przejściu od przedstawienia i opisania przebiegu rozmowy do zbudowania prawidłowej definicji komunikacji.

ZADANIE 8
Impresywna - ZDANIE NR 3
Poznawcza - ZDANIE NR 2

ZADANIE 9
1. Empatia daje szansę wspólnego rozwiązania problemów.
2. Doradzanie drugiemu człowiekowi jest jedną z barier komunikacyjnych.

ZADANIE 10
C. wprowadzają element ironii.

ZADANIE 11
NAZWA ZABIEGU JĘZYKOWEGO: użycie czasu teraźniejszego
PRZYKŁAD: Osądzanie i szufladkowanie powodują, że rozmówca musi koncentrować się na obronie poczucia własnej wartości i nieustannie czuje się winny.

NAZWA ZABIEGU JĘZYKOWEGO: użycie bezokoliczników
PRZYKŁAD: Zamiast oceniać - co przychodzi ludziom łatwo i bezrefleksyjnie - trzeba skoncentrować się na opisie sytuacji, którą nam rozmówca przedstawia, i na problemie.

ZADANIE 12
Akapit 7. ilustruje treść akapitu 6.przykładami barier językowych, które mogą przynieść nieefektywną komunikację.

ZADANIE 13
Po pierwsze dlatego, że część osób wychodzi z założenia, że zastraszonymi pracownikami da się lepiej kierować i lepiej budować sobie silną pozycję władcy, niż dbać o relacje partnerskie w zespole.
Po drugie część z nich uważa, ze efektywna komunikacja jest nie potrzebna, bo każda próba rozmowy może zostać odebrana jako słabość.

ARKUSZE
ARKUSZ Z JĘZYKA POLSKIEGO - POZIOM PODSTAWOWY
ARKUSZ Z JĘZYKA POLSKIEGO - POZIOM ROZSZERZONY

Zobacz arkusze maturalne z 2010 roku:

Język polski podstawowy - arkusz (PDF)
Język polski podstawowy - klucz odpowiedzi (PDF)
Język polski rozszerzony - arkusz (PDF)
Język polski rozszerzony - klucz odpowiedzi (PDF)

Czytaj także:

Próbne testy maturalne 2011 - odpowiedzi
Matura 2011 - Dokładny terminarz egzaminów
Matura 2011 - Egzaminy dodatkowe i poprawki
Jak wyglądał egzamin maturalny w przeszłości
Maturalne przesądy - co zrobić, żeby zdać na pewno
Jak dobrze przygotować się do ustnej matury z języka polskiego
Jak celebryci wspominają swoją maturę